Psikolojik Sağlamlık

Ergenler, yetişkinliğe giden yolculuklarında birçok zorlukla karşılaşırlar. 13-18 yaş arası ergenlerde bu dönemin getirdiği kendini arama, değişen bedene uyum sağlama gibi zorlayıcı faktörlerin yanında arkadaş gruplarından dışlanma, akademik başarısızlık gibi durumlar stres vericidir. Tüm bunlara rağmen çoğu ergen çocukluktan yetişkinliğe sağlıklı bir geçiş yapar. Bu geçişe katkıda bulunan önemli faktörlerden biri psikolojik sağlamlıktır.

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK NEDİR?

Bireyin incinebilirliğini artıran dezavantajların veya örseleyici yaşantıların sonunda ortaya çıkan riskli durumlara sosyal-ekolojik bağlamdaki koruyucu faktörlerin aracılığıyla uyum sağlayıp iyi oluşu devam ettirme ve geliştirme kapasitesidir.

Ergenlerin psikolojik sağlamlığını artırmaya yardımcı temel özellikler

Sağlıklı Kişisel Kimlik: Sağlıklı bir kişisel kimlik geliştiren ergenler karşılaştıkları engelleri daha çabuk aşma yeteneğine sahiptir.

Duygu Düzenleme Becerileri: Duygusal dalgalanmalarla başa çıkmak için sağlıklı başa çıkma becerileri geliştiren ergenlerin, sıkıntılardan kurtulma şansı daha yüksektir.

Kişilerarası Destek Sistemi: Bir ergenin olumlu rol modelleri ve sağlıklı bir kişilerarası destek sistemine sahip olması psikolojik sağlamlığını etkiler. Özellikle ebeveyn ve öğretmenleri tarafından desteklendiğini hisseden ergenlerin sağlıklı karar almaları ve duygularını ifade etmeleri daha olasıdır.

Ergenler yaşadıkları duyguyu ne kadar anlayabilirlerse fırtınayı atlatmak için direnç geliştirme olanakları o kadar artar.

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK NE İŞE YARAR?

•Yaşam becerilerinin artması                                           •Açık ve anlaşılır sınırlar belirleme 

•Yaşamına katkıda bulunacak fırsatlar sunması                 •Sosyal bağlarını güçlendirmesi

•Şefkatli ve destekleyici bir ortam sağlaması                    •Beklentilerinin gerçekçi olması

Psikolojik sağlamlığa sahip ergenler:

•Kendisinin ve çevresindeki bireylerin duygularını anlayabilir.

•Olumlu, karşılıklı saygılı ilişkiler kurar ve sürdürebilir.

•Gelecek için amaç ve hedeflere sahiptir.

•Bağımsızlık ve kendine değer verme duygusuna sahiptir.

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK RİSK FAKTÖRLERİ

Bireysel Risk Faktörleri

• Erken ergenlik • Madde kullanımı • Onay ve sosyal desteğe aşırı ihtiyaç • Düşük benlik saygısı • Utangaçlık • Özgüven eksikliği • Zayıf sosyal beceriler

Ailesel Risk Faktörleri

• Ebeveynlerin kronik rahatsızlığı veya psikopatolojisi • Ebeveynlerin boşanması • Ebeveyn ölümü • Ebeveynlerle sağlıksız iletişim • Ebeveynlerden ilgi ve destek görülmemesi • Kaygılı ebeveyn

Okul Sistemi Risk Faktörleri

• Akran zorbalığı • Akademik başarısızlık • Akranlara karşı saldırganlık

Çevresel Risk Faktörleri

• İhmal ve istismara maruz kalma • Salgın ve doğal afet gibi toplumsal travmalar • Toplumsal şiddet • Madde kullanımının yaygınlığı • Cinsel sağlık eğitimi eksikliği • Yoksulluk

PSİKOLOJİK SAĞLAMLIK KORUYUCU FAKTÖRLER

Bireysel Koruyucu Faktörler

• Uyum gösterme ve baş etme becerisi • Sağlıklı fiziksel gelişim • Olumlu veya kolay mizaç • Benlik saygısı ve özyeterlik • Kişisel farkındalık ve kendini kabul • Yaşam hedefleri oluşturma • Etkili problem çözme becerileri • İyimserlik ve umut • Sosyal yetkinlik • Mizah duygusuna sahip olma

Ailesel Koruyucu Faktörler

• Destekleyici ebeveyn ya da bir aile üyesiyle olumlu ilişkiler • Ergene yönelik gerçekçi beklentiler

Okul Sistemi Koruyucu Faktörler

• Okula bağlılık • Akran/arkadaş desteği • Olumlu öğretmen tutumları • Yeterli akademik ve sosyal ortamın sağlanması • Okul kulüplerinin varlığı

Çevresel Koruyucu Faktörler

• Sosyal çevredeki destekleyici bir yetişkinle olumlu ilişkiler • Etkili toplumsal kaynaklar (kaliteli okullar, gençlik merkezleri, gençlik organizasyonları vb.)

OKULLAR PSİKOLOJİK SAĞLAMLIĞI NASIL DESTEKLEYEBİLİR?

•Öğrenciler için okula bağlılık, anahtar koruyucu faktörlerdendir.

•Spor ve Sanatsal Etkinliklerin Planlanması

•Okul-Ev İlişkisini Geliştirin

Psikolojik Sağlamlığı Destekleyici Öğretmen Tutum ve Davranışları Nelerdir?

•Öğrencilerle destekleyici ilişkiler kurmak             •Hayat becerilerini geliştirmesine yardımcı olmak

•Sosyal becerileri öğretmek                                 •Olumlu duyguları teşvik etmek

•Öğrencinin güçlü yönlerini belirlemek •Anlam ve amaç anlayışı oluşturmalarına yardımcı olmak

•Öğrencinin öğrenmeye olan ilgisini artırmak        •Eğlence duygusunu teşvik etmek

•Öğrencilerin başarısızlıklarından ders almasına yardımcı olmak

•Olumlu tutum, kendine inanma ve iletişimin gelişimini desteklemek

Kaynak: https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_10/04114144_psikolojik_saYlamlYk_lise_oYretmen_broYur.pdf